Ergotherapie voor kinderen

Ergotherapeuten geven advies en hulpmiddelen

Onze specialisatie is in rare kronkels denken en vreemde oplossingen aandragen, zo vatten twee ergotherapeuten hun werk samen. Zij geven begeleidingsadviezen, bijvoorbeeld bij mensen die zichzelf pijn doen; ze zorgen voor de aankoop van hulpmiddelen, vragen de werkplaats iets te maken of knutselen zelf. Geen probleem zo uitzonderlijk of ze weten er wel iets op.
De twee ergotherapeuten van de Heygraeff werken voor de 200 mensen die daar wonen of dagbesteding hebben, maar ook voor cliënten op andere dagcentra van stichting Reinaerde, waar in totaal vijf ergotherapeuten zijn. Barbet Floors en Sandra den Oude zijn vooral bezig met alledaagse vaardigheden: iemand zelfstandig leren eten met een lepel, leren omgaan met een rolstoel. Het gaat om het gebruik en de vorm van een voorziening. Ergotherapeuten houden zich ook bezig met het ontwerp van hulpmiddelen. Barbet Floors: Wij kijken bijvoorbeeld welke tillift het beste is voor iemand. Een begeleider klaagde dat een bewoner altijd gespannen was op de aankleedtafel; wij ontdekten dat zijn houding niet goed was, en daardoor voelde hij zich niet veilig. Een collega wil ander spelmateriaal aanbieden aan een jongen die alleen met zijn bal speelt. Wij kijken naar zijn motorische en verstandelijke mogelijkheden, en verzinnen wat we kunnen aanbieden.
Sandra en Barbet zijn creatieve types. Bij de meest eenvoudige voorwerpen hebben ze wel leuke ideeën. Ze zijn van veel markten thuis: van bellen blazen tot computergebruik, van rolstoelen tot sensomotorische materialen. Sandra den Oude: Wij kijken hoe mensen informatie opnemen en wat ze ermee doen. De sensorische integratie is bij veel bewoners verstoord. Als je overgevoelig bent, kan het vervelend zijn om onder de douche te gaan. Wij laten begeleiders zien dat zo iemand beter ontspant als ze een washand om de douchekop doen: dan is de straal niet zo hard. Of we ontdekken dat iemands huid geïrriteerd raakt door een wollen trui. We gaan alle zintuigen af en kijken hoe iemand reageert. We strijken met verschillende stoffen over iemands hand; als hij iets niet prettig vindt, knijpt hij erin, houdt het veel te hard vast of trekt zijn hand terug. Die proefjes doen we nooit in het gezicht, want daar kan een mens minder verdragen dan op armen en handen. Er zijn ook ondergevoelige mensen; die pakken alles vast en reageren nauwelijks op pijn.

Overgevoelig voor geluid

Barbet Floors: Veel bewoners zijn overgevoelig voor geluid. Dat is een lastig probleem, want op de groep staat meestal de radio aan. Sandra: Wij adviseren de groepsleiding op bepaalde momenten de radio uit te doen, of de bewoner even op zijn eigen kamer te laten zitten. Mensen hebben vaak een vertraagde reactie, een begeleider ziet het verband niet. Een cliënt die overdag thuis is, wilde steeds vaker niet eten. Wij vroegen aan de groepsleiding wat een druk moment is. Dat was als alle anderen tegelijk thuiskomen van de dagbesteding. Er is veel herrie, die bewoonster raakt overprikkeld en gespannen, en daardoor eet ze niet. Wij hebben nu afgesproken dat zij een poosje naar haar eigen kamer gaat vlak voor de anderen thuiskomen. Zo creëer je een gedoseerde prikkel in plaats van een aanstormende menigte. Vaak kan dit meisje nu samen met de groep eten. Groepsleiders hebben er uiteindelijk voordeel bij als ze tijd aan onze adviezen besteden. Als ze dat meisje niet naar haar slaapkamer laten gaan, raakt ze overprikkeld, ze doet zichzelf pijn, moet beschermende maatregelen hebben, maakt veel herrie. Dan zijn de begeleiders veel méér tijd kwijt. Bovendien moeten ze haar later alsnog eten geven. Barbet: Begeleiders blijven soms lang rondlopen met een probleem dat redelijk eenvoudig is op te lossen. Een ergotherapeut zoekt naar de oorzaak van een probleem; afspraken worden daarna in samenspraak met andere disciplines gemaakt. Als wij de vraag krijgen voorgelegd als we willen een aangepaste lepel voor X, kijken wij: waarom willen begeleiders dat, wat is het probleem? Sandra: Wij observeren veel, en overleggen met groepsleiders. Wij stellen daarna een aanpak voor: zij doen het en we bekijken samen of het werkt.

Willekeur bij AWBZ-aanvragen

Als er hulpmiddelen nodig zijn, doen Sandra en Barbet de AWBZ-aanvraag voor cliënten van Reinaerde. Mensen die zelfstandig wonen, helpen ze met de aanvraag. Sandra: Er is nogal wat willekeur bij de afhandeling. Een aanvraag voor hetzelfde product in eenzelfde situatie, wordt de ene keer toegekend en de andere keer afgewezen. Barbet: Er is een aanvraag afgekeurd voor een armondersteuning die voor verschillende doelen gebruikt moest worden. De zorgverzekeraar hechtte meer belang aan zelfstandig werkzaamheden uitvoeren, dan aan zelfstandig eten, want daar is toch personeel voor.

Zoeken of bedenken

De ergotherapeuten zijn veel in de weer met zoeken naar of bedenken van aanpassingen. Ze hebben contacten met bedrijven die aangepaste spullen maken. Er is onderhand een behoorlijk aanbod in Nederland, maar Floors en Den Oude vinden sommige bedrijven onnodig duur. Een handige vader kan veel zelf maken. De Heygraeff heeft iemand in dienst: de adaptatie-technicus die in de eigen werkplaats de meest fantastische hulpmiddelen fabriceert. Het is niet alleen een kwestie van handigheid, ook van veel rondkijken. Zo zie ik er een flexibele beker-houder die geschikt is om op plexiglas vast te zetten: de bodem is een zuignap die in de glashandel wordt gebruikt. Een ander hulpmiddel heeft een klem die bij fotoapparatuur hoort. Ook zijn er allerhande computeraanpassingen. Sandra en Barbet hebben veel soorten knoppen en schakelkastjes liggen. In de werkplaats staat een rolstoel met een hoofdsteun, waarvan de zijkanten gebruikt worden als muis van een computer. Daarop kan je van alles aansluiten. Bewoners krijgen hiermee eerst computerspelletjes te doen, om te oefenen in het op deze manier bedienen van een rolstoel.
Sandra den Oude begeleidt iemand met een verstandelijke handicap die in een gezinsvervangend tehuis woont.
Ik geef haar fietstraining. Haar moeder heeft bij de Wvg een fiets voor haar aangevraagd, maar de ambtenaar van de Wvg betwijfelt of deze vrouw kan leren fietsen. Moeder heeft een verwijzing voor ergotherapie gehaald, en nu mogen we tien keer met de dochter oefenen. Werken met mensen thuis betekent kortere communicatielijnen. We spreken alles direct met moeder af. Als we terugkomen van de fietstraining, is moeder heel benieuwd hoe het is gegaan. Ik moet oppassen dat ik haar geen valse hoop geef.

Opeten kan geen kwaad

Soms zijn oplossingen heel simpel. Een bak rijst of macaroni met wat blokjes erin is voor sommige bewoners prima tactiel spelmateriaal. Iets op-eten kan geen kwaad. Piepschuim is ook mooi om mee te spelen, maar heel gevaarlijk als je het binnen krijgt. Een föhn waaraan je kerststrips plakt, geeft niet alleen lucht maar ook mooie ritselgeluiden èn het is spannend om te zien. Een kartonnen bord waarop je klittenstof (Barry Emons) plakt, biedt de mogelijkheid om materialen, bijvoorbeeld borsteltjes, op te hangen: als je ze maar een stripje klittenband geeft. Als iemand vaak zn speelgoed weggooit, kan je het op zon bord vastzetten. Of als een bewoner bang is in een donkere gang, doe je er glowing sterretjes op.
De aangepaste spelmaterialen die te koop zijn, vinden Barbet en Sandra erg mooi maar heel duur. Je kan met goedkope spullen ook leuke dingen doen. Veel mensen zien de mogelijkheden niet. Als je een posterkoker koopt voor een paar gulden, je doet er rijst in en je bekleedt hem mooi, heb je prima spelmateriaal. Instellingen hebben er over het algemeen geen geld voor. Er zijn enthousiaste ouders nodig om dingen gedaan te krijgen. Op elektriciteit werkende apparaten, bijvoorbeeld trilmaterialen maar ook de versierde föhn, sluiten de ergotherapeuten van de Heygraeff bij voorkeur aan op een schakelaar die cliënten zelf kunnen bedienen. Tussen de schakelaar en de netspanning zit een schakelkastje. Als je met een groep een cake bakt, kan je de mixer op dat kastje aansluiten en iemand de verantwoordelijkheid geven om de mixerknop ingedrukt te houden. Of je hebt een leuke lamp die je aansluit, en je geeft iemand de opdracht: Jij zorgt dat wij vandaag licht hebben.

Snuffelen

Behalve door zelf knutselen, komen Floors en Den Oude ook aan veel materialen door rond te snuffelen in alledaagse, niet dure winkels als Blokker of de Giraf. Sandra: We hebben daar pas een pop gekocht die beweegt als jij ervóór beweegt. Dat is toch fantastisch. Met Kerst kopen wij altijd groot in. Kerstslingers zijn zo mooi om naar te kijken, te voelen en te horen. En waarom moet je per se een handpop gebruiken; een ovenhandschoen is veel goedkoper. Hoe weeg je af of het stimuleren van iemands ontwikkeling zijn welzijn bevordert? Barbet: Samen met de cliënt en anderen. In principe moet je de ontwikkeling zoveel mogelijk stimuleren, want daardoor krijgt iemand een groter gevoel van eigenwaarde. De meeste mensen zijn trots als ze iets kunnen. Soms valt het anders uit. We hebben hier iemand die zelfstandig in zijn elektrische rolstoel zou kunnen rijden; hij vindt geduwd worden fijner, want dan kan hij kletsen. Hij rijdt nu ongeveer de helft van de dag in zijn elektrische rolstoel, en de helft in zijn duw-stoel.

Oefenen

Vaardigheden trainen is iets wat de ergotherapeuten niet alleen afkunnen. Een half uur per week ergotherapie zet weinig zoden aan de dijk, als iets niet vaker wordt geoefend. Vaardigheden als eten, of schoenen aantrekken, worden samen met de woonbegeleiders geoefend. Hoe vaker je dat doet, hoe sneller het gaat. Liefst hebben we dat mensen elke dag oefenen. Of wij groepsbegeleiders meekrijgen, hangt af van hun motivatie: hoe zinnig vinden ze die activiteit? Als zij het nut er niet van inzien, is het moeilijk. Soms komen wij daar pas in de loop der tijd achter; dan zeggen ze wel ja maar ze doen niks. Aan de andere kant komen groepsbegeleiders vaak zelf op goeie ideeën of oplossingen. Maar wij zijn erin gespecialiseerd om in rare kronkels te denken, en nòg vreemdere oplossingen aan te dragen. Soms is resultaat snel bereikt; andere keren gaat het moeizaam. Sandra den Oude heeft anderhalf jaar lang, twee keer per week, met een man getraind; nu kan hij zn schoenen aantrekken. Het ging niet alleen om die váárdigheid. Als ik een bepaald melodietje zing en die man zn voet aantik, trekt hij zijn schoen uit. Als je het maar op die manier vraagt.

Toiletbeugel

Soms komt er een unieke oplossing. Barbet werd te hulp gevraagd bij iemand die beugels nodig had op het toilet. Maar de muur was van gips, daar kan je geen beugel aanzetten. Na overleg heeft een gespecialiseerd bedrijf voor ons een toiletbeugel gemaakt die aan het toilet vastzit, onder de bril. Zo worden er ook veel aanpassingen gevonden voor elektrische rolstoelen. Een heel spastische jongen heeft maar een klein bereik met zijn hand; hij ligt in zijn rolstoel. Voor hem is het kastje zo geplaatst dat hij ermee kan sturen. Het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Na een jaar trainen hadden we een bewoner zo ver dat hij zelf een lepel in zn mond kon stoppen. Daar was hij heel trots op. De begeleiders op de leefgroep wilden het niet overnemen; de personele bezetting was veranderd en het kon niet in het dagprogramma worden opgenomen.

Een ergotherapeut kan zowel adviseren (over aanpassingen) als behandelen (trainen).

De nederlandse vereniging van Ergotherapie
Tel: (030)2628356
stuur een mail... 

Een ergotherapeut kan zowel adviseren (over aanpassingen) als behandelen (trainen).

De nederlandse vereniging van Ergotherapie
Tel: (030)2628356
stuur een mail...